Handa Akong Mamatay

HANDA AKONG MAMATAY
(Talumpati Mula South Africa)
Malayang Salin ni Doyle Camba ng "I am Prepared to Die" ni Nelson Mandela

1. PAGKILALA SA MAY AKDA

       Sa taong 1948, ang halalan sa South Africa ay ang mag-iiba sa kapalaran ng mga Africans at isa sa mga hindi makakalimutan na historya sa bansa. Dito nagsimula ang diskriminasyon sa mga Africans. Simula noong ang mga puti ang namumuno sa bansa ay mas lalong nawawalan ng karapatan ang mga African. Ito ang napansin ni Nelson Mandela.

Nelson Mandela

      Ang buong pangalan niya ay Nelson Rolihlahla Mandela o mas kilala bilang “Madiba”. Siya ay ipinanganak noong ika 18 ng Hulyo noong 1918 sa Mvezo, South Africa. Noong nagkolehiyo siya ang kinuha niyang kurso ay ang pag aabogado. Habang nag-aaral ay naranasan niya ang diskriminasyon dahil siya lamang ang estudyanteng black African ngunit kahit ganito ang naranasan niya ay naging abogado siya at siya ang kauna-unahang abogadong black African. Noong 1944, tumulong siya na itaguyod ang African National Congress Youth League, kung saan siya ang naging leader. Gusto niyang mawala ang karahasan sa South Africa ngunit ang gobyerno na mismo ang pumapatay at nananakit sa mga nagpoprotesta. Siya din ang nagsimula ng protesta kasama si Walter Sisulu at iba pang tao na hinahangaan niya na katulad ni Mahatma Gandhi.

   At dahil dito ay nahatulan siya ng panghabang buhay na pagkakakulong noong 1962. Pero noong 1990 ay napwalang sala siya sa Victor Verster pagkatapos ng 27 na taon.  Noong taon 1994 ay kumandidato siya bilang isang presidente kung saan siya ay nanalo. Siya ang kauna- unahang black African na Presidente sa South Africa. Namatay siya noong ika-5 ng disyembre noong 2013 dahil sa impeksyon sa baga. Siya ngayon ay nakalibing sa Houghton Estate, City of Johannesburg Metropolitan Municipality sa South Africa.

     Gusto niyang iparating ang opinyon niya at karanasan niya sa mga tao. Habang nabubuhay siya ay ginawa niya ang lahat para itigil ang diskriminasyon at paghihirap ng mga Africans na katulad niya. Gusto niya ng kapayapaan at pagkakapantay-pantay ng lahat ng lahi. Totoo ang kanilang laban, hindi sila nagkukuro-kuro lamang o gumagawa lang ng kwento. At dahil dito, ang kanyang mga karanasan at mga ipinaglalaban ang nagpaudyok sa kanya na isulat ang talumpati na ito. Isang talumpati na nagsasabi ng totoong pangyayari at naghahalina na itigil na ang kahirapan at kawalan ng dignidad.

2. URI NG PANITIKAN

            Sa sanaysay na aming binasa na “Handa Akong Mamatay” ni Nelson Mnadela ay masasabing  isa itong talumpati. Marami kang mababasang opinyon, mga katwiran at paniniwala. Ang Talumpati ay isang uri ng komunikasyong pampubliko na nagpapaliwanag sa isang paksa at ito ay binibigkas sa harap ng mga tagapakinig. Layunin nitong humikayat, tumugon, mangatwiran, magbigay ng kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang paniniwala.  Dito makikita ang katatasan at kahusayan ng tagapagsalita sa paghihikayat upang paniwalaan ang kanyang pangangatwiran sa paksang tinatalakay. Kakaiba ito sa ginagawa nating pagsasalita sa araw – araw at sa iba pang anyo ng panitikan. Ang talumpati ay pinaghahandaan bago bigkasin sa madla.

May makikita ka din dito na katibayan na nagsasabi ng katotohanan si Nelson Mandela katulad ng mas mababang pagsahod sa mga African kaysa sa mga puti, magkaiba ang antas ng edukasyon, mas mataas ang ginagatos ng pamahalaan para sa mga puti kaysa sa mga African at higit sa lahat ang hindi makatarungan na batas na iniaatas ng mga puti sa mga Africans.  May ibinigay din siyang mga impormasyon ukol sa kalagayan ng kapwa niyang African. Ipinahayag niya ang kanyang opinyon sa pamamagitan ng pagsulat dahil iligal sa kanila ang magwelga o magreklamo sa pamahalaan.


3. LAYUNIN NG AKDA

              Layunin ng talumpati na ginawa ni Nelson Manddela ay ipahayag sa mundo ang malawakang diskriminasyon na nagaganap sa South Africa. Pinakamayaman nga ang South Africa sa buong Africa pero sa katulad ni Nelson ay para ka pa rin nakatira sa isang mahirap na bayan dahil sa pang aalipin ng mga puti sa kanila. Layunin din nito na labanan ng mga Africans ang diskriminasyon na nararanasan nila at huwag matakot na ipahayag ang sariling opinyon dahil bilang isang tao ay may karapatan silang magpahayag ng sarili nilang damdamin. Kung wala silang karapatan ay pang-habang buhay na rin silang magiging lumpo. Kahit alam mo na ang bansa mo’y para sa mga puti hindi naman makatarungan na pati karapatan mo bilang isang tao ay tuluyan na ring mawala.

              Masasabing isa itong Teoryang Sosyolohikal dahil ipinapakita ng may akda ang kalagayan at suliraning panlipunan ng lipunang kinabibilangan niya. Itong paksa na ito ay ipinapahayag ang mga dinaranas na diskriminasyon ng mga Africans sa lipunan at ang mahirap na pamumuhay rin nila sa South Africa. Ang talumpati ang nagbigay daan upang maipahayag sa mga tao ang kanilang dinaras na diskriminasyon sa mga puti at ang nawawala nilang karapatan bilang tao. Pwedeng maikonekta rin ito sa Teoryang Realismo dahil ipinakita sa talumpati ang naranasan ng may akda sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaepektibo ng kanyang sinulat. Tulad ng mababang pasahod sa mga African kahit hirap na sila sa buhay samantala ang mga puti naman ay nasa magandang pamumuhay at mas prayoridad sila kaysa sa mga Africans.

4. PAGLALAPAT NG TEORYANG PAMPANITIKAN

Mailalapat ang TEORYANG REALISMO sa tula. Ito ay teoryang naglalayong magpakita ng karanasan at nasaksihan ng may akda. Ang may-akda na si Nelson Mandela na isang African ay ikinwento ang totoong karansan ng mga kapwa nya African noon. Inilahad niya rito ang hindi pantay na pagtrato at pagtingin sa kanila lalo ng mga puti.

Sa kabilang banda, mailalapat rin ang TEORYANG MARXISMO. Ang teoryang ito ay isang pandaigdigang pananaw at pagsusuri ng lipunan na tumutugon sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng lipunan. Makikita sa akdang ito ang pagiging nasa taas ng mga puti na marangya ang buhay sa kabila ng pagiging nasa baba ng mga African na puno ng karukhaan ang buhay.

5. TEMA O PAKSA NG AKDA

          Ang tema ng talumpati ni Nelson Mandela ay tungkol sa mga sumusunod: pantay na pagtrato sa lahat, kalayaang magpasya at gawin ang hinihiling ng kahit sino man at karapatang makapag-aral at makapag trabaho sa napiling kurso.

6. MGA TAUHAN/KARAKTER NG AKDA

        

          Ang mga tauhan at karakter ng akda ay ang sumulat ng akda, mga African at mga puti. Ang sumulat ng akda ang siyang naging tagapaglahad ng kwento na gumamit ng unang panauhan. Ang mga African na ginawang “alipin” ng mga puti. Huli ay ang mga puti na namuno sa mga African.

7. TAGPUAN/PANAHON

Maraming nagdaan na panahon na naranasan nila ang diskriminasyon at kawalan ng karapatan nila ngunit iginiit na nila ang pagbabago sa polisiya ng National Liberation Movement noong Hunyo ng 1961 sa bansang South Africa.

8. NILALAMAN O BALANGKAS NG MGA PANGYAYARI

Sa akda na ito makikita ang pamumuhay ng mga African sa sarili nilang bansa. Habang patuloy mo itong mababasa mas malalaman mo ang pinakamalaking problema sa kanilang bansa: Ang diskriminsayon.

Karamihan sa mga pangyayari sa akda ay karaniwan na saatin halimbawa na lamang ay ang diskrimasyon. Makikita ang diskriminasyon sa halos lahat ng bansa sa ating mundo. Diskriminsayon sa mga puti at itim, diskriminasyon sa mga Asyano at Amerikano at diskriminasyon sa mayayaman at mahihirap. Isa pang halimbawa kung bakit karaniwan ito ay dahil sa hindi pagkakapantay pantay ng karapatan para sa mga tao. Noong unang panahon ay sinakop tayo ng Kastila, Amerikano at Hapon. Doon naranasan ng mga Pilipino ang maalipusta at maituring na mga alipin. Katulad ng akda na ang mga itim na african ay pang mga mababang posisyong lamang at ang mga puti ang namumuno at nasa matataas na posisyon.

9. MGA KAISIPAN O IDEYANG TAGLAY NG AKDA

         

            Ang mga sumusunod ay ang mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa akda:

• ·       Kayang gawin ng isang tao ang lahat makamit lamang ang hinahangad para sa sarili, sa kapwa at sa bayan.
• ·       Ang gobyerno ay masakim at makasarili. Pinapakita nila na may ginagawa sila ngunit ang totoo ay ang tanging pinoprotektahan nila ay ang kanilang kayamanan at kapangyarihan hindi ang mga tao sa kanilang bansa.
• ·       Ang mayayaman ay patuloy na yumayaman samantala ang mahihirap naman ay pahirap nang pahirap.
• ·      Ang karapatan ng bawat isa at dignidad ng tao ang pinakaimportante sa lahat dahil ito ang bumubuo sa pagkatao ng isang tao. Kung wala nito ay hindi mabubuhay ng malaya ang bawat isa.
• ·     Malalagpasan ang lahat ng problema ng bansa katulad na lamang ng pang ekonomiyang problema at diskriminasyon kung ang lahat ng tao ay magkakaisa at magmamahalan kahit ano pang kulay, kahit ano pang lahi at kahit ano pang estado para sa kanilang bansa.

10. ESTILO NG PAGKAKASULAT NG AKDA

         Ang nilalahad ng talumpati ay ang mga hinaing ng mga itim o mga Native African patungkol sa pamamalakad ng pamahalaan at sa pagmamaltrato ng mga puti sa kanila.

         Hinihikayat ng talumpating ito ang gobyerno o pamahalaan ng South Africa na baguhin ang mga batas na hinahadlangan ang kanilang kalayaan.

           Sa pamamagitan ng pagtatalumpati ni Nelson Mandela ng mga nangyayari sa kanyang bansa ay nailalahad niya at pagmamaltrato at pang aalipusta ng gobyerno at mga puti sa kanila.

BUOD

             Nakaranas ang may akda ng pangmamaliit ng mga puti sa kanilang mga Afican. Dahil dito, gumawa siya ng talumpati upang maipaalam sa iba't ibang mga tao ang kanilang mga nararanasan. Inilahad niya ang ang paraan ng pamumuhay ng mga kapwa niya African. Ang iba ay namumuhay sa masisikip na lugar at may mga tigang na lupa, ang iba naman ay namumuhay bilang trabahador at iskuwater sa mga sa mga bukid, at ang iba naman ay namumuhay sa bayan ngunit mayroong mababang pasahod at mataas na presyo ng mga gastusin. Kasama rin ang sakit at malnutrisyon na nagpahirap sa South Africa. Maraming namatay dahil sa iba't ibang malalang sakit. Pati na rin ang edukasyon ay isa sa kanilang mga pinoproblema sapagkat ang mga puti lamang ang binibigyang pansin sa pagkakaroon ng maayos na edukasyon. Ang kawalan ng dignidad bilang isang tao ay naranasan din ng mga African dahil sa pangingibabaw ng kapangyarihan ng mga puti.

"No one truly knows a nation until one has been inside its jails. A nation should not be judged by how it treats its highest citizens but its lowest ones." - Nelson Mandela 

Para sa mas malalim na pagsasapuso ng talumpati, panoorin ang video presentation sa ibaba: 

https://www.youtube.com/watch?v=bAZJz3Afh2o